Η Νεολαία του σήμερα (άρθρο)

Το 1970 περίπου, ο πολύ γνωστός σε όλους μας ανατρεπτικός, ριζοσπαστικός και πρωτοπόρος Διονύσης Σαββόπουλος, στο μουσικό του έργο ‘’Αχαρνής’’ χαρακτήριζε σκληρά και φυσικά δημόσια τη νεολαία της εποχής εκείνης, ως αλλήθωρη νεολαία. Μια τσογλανοπαρέα που κάνει κριτική. Τι θα είχε να πει σήμερα για τούτα τα παιδιά; Άβυσσος νομίζω χωρίζει αυτές τις δυο χρονικές περιόδους. Για εκείνα τα παιδιά έχουν γραφεί πολλά. Θεωρώ πως τους χρεώθηκαν περισσότερα απ’ όσα τους αναλογούν. Τα κολεγιόπαιδα όμως του σήμερα, νομίζω πως έχουν μείνει στο απυρόβλητο.

Το πρόβλημα ξεκινά από τη διαπίστωση του ποιος να ασχοληθεί μαζί τους. Ο ποιητής, ο στιχουργός ή ο μουσικός από τα παλιά δεν υπάρχει πια. Τότε όλοι αυτοί, ασχολούνταν, αναπαρήγαγαν, σχολίαζαν κι ασκούσαν κριτική (και ενίωτε σκληρή) στα γεγονότα και δει στο φοιτητικό κίνημα που τότε ήταν στα φόρτε του. Οι περισσότερες μορφές τέχνης επιστρατεύτηκαν να σφυρηλατήσουν το αύριο, λες και κηρύχτηκε γενική επιστράτευση. Οι κοινωνικοί αγώνες περνούσαν όλοι μέσα από την πολιτική. Γιαυτό τα πάντα έγιναν πολιτικά. Πολιτικό τραγούδι, πολιτικές νεολαίες, πολιτική δημοσιογραφία, πολιτικά ινδάλματα, πολιτικοί αγώνες, ακόμα και ο τρόπος ζωής κομμένος και ραμμένος στα πολιτικά ιδεώδη. Η νέα γενιά ήταν η πρωτοπορία. Οι άλλοι, απλά ακολουθούσαν. Και φτάσαμε δυστυχώς ακόμη και σήμερα, όλοι εκείνοι που το όνομα τους λίγο ή πολύ απασχόλησε την ιστορία, να είναι ακόμα στο προσκήνιο, λόγω της ανυπαρξίας άλλων, που θα επισκίαζε την αίγλη τους. Αναφέρω μερικά ονόματα έτσι ενδεικτικά. Μανώλης Γλέζος, που ακόμα διδάσκει ήθος στα πολιτικά πράγματα του τόπου μας. Μίκης Θεοδωράκης που ακόμα τον τραγουδούν μέχρι και οι Ρουβάδες. Δυστυχώς δεν υπάρχει κανείς από τους ογκόλιθους της δημοσιογραφίας (Ριχάρδος Σωμερίτης, Παντελής Καψής, Σεραφείμ Φιντανίδης, Φρέντυ Γερμανός, Βλάσης Γαβριηλίδης και άλλοι πολλοί) που κατά τη γνώμη μου μόνο ένας Χατζηνικολάου, ασθμαίνοντας ακολουθεί σήμερα τα χνάρια τους για να καταντήσει το λειτούργημα αυτό που έγραψε ιστορία, στο ‘’Ρουφιάνοι, αλήτες δημοσιογράφοι’’

Μέσα στη λάβα ανδρώθηκε αυτή η γενιά. Ρουφούσε πληροφορίες από παντού. Δεν χρειάζονταν κανένα Ιντερνετ. Συμμετείχε, μα προ πάντων αφουγκράζονταν τα πάντα. Ακόμα και η διασκέδαση είχε τη μορφή του φροντιστηρίου. Οι νεολαίοι πήγαιναν στα στέκια τους όχι για να ξεσαλώσουν αλλά για να ακούσουν τι έχουν να τους πουν ο Θεοδωράκης, ο Χατζηδάκης, ο Χατζής, Ο Ζωγράφος, ο Παπάς, ο Μπιθικώτσης κι ο Καζαντζίδης ακόμα περισσότερο ‘’μιλούσε’’ με τα τραγούδια του παρά τραγουδούσε. Η νεολαία της εποχής εκείνης είχε λόγο, είχε άποψη. Οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις που αποκόμιζε την έκαναν εύστροφη, έξυπνη και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να την κατηγορήσει κανείς ότι δεν είχαν συμμετοχή στα γεγονότα, άρα και στην ίδια τους τη ζωή.

Ετούτα τα παιδιά, η γενιά του σήμερα, το είπαμε και στην αρχή. Καμία σχέση. Μέρα με τη νύχτα. Άλλα ήθη άλλα έθιμα. Θέλω εδώ να τονίσω ότι ο λόγος που γέννησε την ανάγκη να γραφεί αυτό το άρθρο δεν ήταν να αποτιμηθούν οι αξίες της μιας ή της άλλης πλευράς και να εξάγουμε στο τέλος συμπεράσματα με τα υπέρ και τα κατά. Το ότι παράθεσα στο προοίμιο της αφήγησης μου μερικά στοιχεία που σκιαγραφούν τη γενιά του ’70, έκρινα σκόπιμο να το κάνω έτσι απλά για να τονίσω τη μεγάλη απόσταση, το χάσμα δηλαδή μεταξύ των δύο πλευρών.

Άμεσα θα σας εκμυστηρευτώ πως το κεντρικό έρισμα ευθύς εξ αρχής ήταν αρνητικό. Πολλές φορές σκέφτηκα να γράψω για την κακή εικόνα που εισπράττω, κάθε φορά που έρχομαι σε επαφή με τη νέα γενιά. Κατ’ αρχάς σκόνταφτα στη βασική αρχή που μου έμαθαν οι καθηγητές των φιλολογικών πως σε τέτοιου είδους αναλύσεις πρέπει να παίρνεις υπ’ όψην σου και τα θετικά αλλά και τα αρνητικά και να παραθέτεις στοιχεία και για τις δύο πλευρές, γιατί τίποτα δεν είναι μόνο άσπρο ή μόνο μαύρο, αλλιώς η έκθεση σου θα είναι μονομερής και όχι τεκμηριωμένη, άσε που μπορεί να σου καταλογιστεί η μομφή της ιδιοτέλειας. Ναι μα εγώ δεν προτίθεμαι να αναλύσω το ψυχογράφημα της Ελληνικής νεολαίας σε μορφή δοκιμίου. Πέντε λόγια θέλω να πω για το οφθαλμοφανές, το αυτονόητο και το γνωστό τοις πάση, ότι ετούτη η γενιά είναι δυστυχώς για τα πανηγύρια.

Εντάξει τις διδαχές των καθηγητάδων μου θα τις αγνοήσω αναφανδών. Υπάρχει όμως και μια κατηγορία ανθρώπων (γονείς οι περισσότεροι) που θα το ‘θελαν πολύ να αναθεματίσουν τις απόψεις μου. Τους έχω μυριστεί χρόνια τώρα να φυτεύουν το σπόρο τους, γαλουχώντας αυτά τα παιδιά και μεγαλώνοντας τα σαν μικρούς πρίγκιπες, αναπτύσσοντας υπερφίαλα κι ανώφελα το εγώ τους. Γιαυτό σήμερα είναι εξαιρετικά δύσκολο να τα συμμαζέψουν και να τους περιορίσουν τον αυταρχισμό, που αρκετές φορές αγγίζει τα όρια του φασισμού. Τα τάισαν με τη σέσουλα τον άκρατο καπιταλισμό με την έννοια του καταναλωτισμού εννοώ εδώ, βγάζοντας τα απωθημένα της δικής τους στέρησης. Τέκνα οι ίδιοι μια αναλφάβητης γενιάς την οποία μάλλον δεν ξεπέρασαν γιατί τα στατιστικά λένε πως η γενιά των σημερινών πενηντάρηδων-εξηντάρηδων στερούνται οι περισσότεροι πανεπιστημιακού πτυχίου. Κι έτσι μέσα στο μίξερ της καθημερινότητας, ανακατεύτηκαν η ημιμάθεια, ο καταναλωτισμός, η λαίλαπα των νέων προκλήσεων, η στερημένη ζωή, το λιγοστό sex και άλλα πολλά εμπριμέ που λέει κι ο Μηλιώκας και φτιάξαμε μια γενιά να την πιείς στο καθίκι.

Έχουμε και λέμε. Απολίτικ. Φόρτωσαν όλα τα στραβά στους γονείς τους και πήγαν για μπάνιο. Έφτυσαν όλα τα κόμματα και πήραν άφεση αμαρτιών. Απουσιάζουν από παντού. Από τον συνδικαλισμό, από τις απεργίες. Αχ τι είπα τώρα. Μαράζι το ‘χα να δω απεργό, συνάδελφο νεαρό. Βρέξει χιονίσει τσουπ στη δουλίτσα τους. Συνάδελφος που είναι και κομμάτι μουσικός, ενώ δεν απείργησε ποτέ, έφτιαξε ένα σουξεδάκι για τη διαθεσιμότητα που βρέθηκε μια μέρα ξαφνικά κι αναίτια. Απουσιάζουν από τις κοινωνικές εκδηλώσεις της οικογένειας. Σπάνια ακολουθούν τους γονείς σε επισκέψεις ρουτίνας, γιορτές, γάμους κλπ. Σπάνια κάθονται στην ομήγυρη σε περιπτώσεις που κάποιος επισκεφτεί το σπίτι τους. Θα τους ‘’συναντήσεις’’ πίσω από τις κλειστές πόρτες των δωματίων τους που είναι άβατο ακόμα και για τους γονείς τους. Κι αν κατά λάθος σώνει και καλά πρέπει αναγκαστικά να παραβρεθούν σε κάποια σύναξη, δεν παίρνουν μέρος σε καμία συζήτηση ιδιαίτερα αν αυτή είναι πολιτική. Έχω μυριστεί και τώρα που θα σας το πω ίσως διαπιστώσετε κι εσείς του λόγου το αληθές ότι, μεταξύ των γονιών και των παιδιών τους, υπάρχει ένας αόρατος, αμυδρός φόβος μη τυχών και ταραχτεί η αόρατη κι εύθραυστη ισορροπία που υπάρχει μεταξύ τους. Γιαυτό και είναι πολύ προσεκτικοί στα λόγια τους, δεν τους απευθύνουν ποτέ προσωπικές ερωτήσεις. Δεν ζητούν τη γνώμη τους και γενικά στρέφουν την κουβέντα περί ανέμων και υδάτων.

Δυο πράγματα με εξοργίζουν όταν είμαι μέτοχος σε τέτοιες συνάξεις. Πρώτον. Ακούω συχνά πυκνά συνήθως τις μανάδες να δηλώνουν μετά παρρησίας ότι είναι πάντα κοντά στα παιδιά τους (στις απόψεις τους εννοούν). Πως είναι φίλοι μεταξύ τους και είναι αυτό κατά πως το νομίζουν, μοντερνισμός. Αυτό ξέρετε πως μεταφράζεται; Δεν ασκούν, γιατί δεν τολμούν, να ασκήσουν καμία κριτική στη συμπεριφορά τους για να μην τους χαλάσουν τη ζαχαρένια. Αποδέχονται ή κρύβουν κάτω από το χαλί κάθε τους λάθος κίνηση στις επιλογές τους. Τρανταχτό παράδειγμα για μένα η περίπτωση μιας γνωστής μου της οποίας η κόρη από τα δεκαέξι της είχε συνάψει σχέση με παντρεμένο αλλά και κατά πολύ μεγαλύτερο της. Αυτή η σχέση ήταν η καταστροφή της. Δεν σπούδασε, για να είναι κοντά του, Δεν χάρηκε την ηλικία της κάνοντας παρέα με συνομήλικα αγόρια και κορίτσια. Δεν περπάτησε ποτέ δημόσια κρατώντας το χέρι του αγαπημένου της, γιατί όλα γίνονταν εν κρυπτό. Και όλα αυτά η μανούλα της και τα γνώριζε και τα συμποδαύλιζε όπως λένε και στο χωριό μου γιατί ήθελε να παριστάνει μπροστά στα μάτια της κόρης της τη μοντέρνα μαμά που είναι κοντά στο παιδί της. Η συνέχεια αυτής της ιστορίας δεν είναι ότι το καλύτερο αλλά ας μην επεκταθούμε γιατί δεν είναι αυτό το θέμα μας. Κατάντησαν οι σημερινοί γονείς να είναι οι υπηρέτες των παιδιών τους χωρίς δικαίωμα γνώμης, μα το κακό είναι πως αυτή τη γνώμη δεν την διεκδίκησαν ποτέ. Τα αποδέχονται όλα έτσι a priori. Μήπως έτσι αγαπητοί γονείς μου υποθάλπουμε έναν υφέρποντα φασισμό;

Το δεύτερο πράγμα που με εξοργίζει, όσο κι αν σας φανεί αστείο ή ασήμαντο, εγώ το θεωρώ κατάντια. Νομίζω πως η τεχνολογική εξέλιξη μάλλον έχει δέσει χειροπόδαρα τα παιδιά μας και κοντεύει να τα αποχαζέψει τελείως. Η λέξη κλειδί, λέγεται smart phones. Από τότε που κυκλοφόρησαν αυτά τα αναθεματισμένα, για πότε αντικαταστάθηκε όλος ο στόλος των κινητών τηλεφώνων δε λέγεται. ‘’Δώρισαν’’ τα τηλέφωνα τους της προηγούμενης γενιάς και με λεφτά του παππού, της γιαγιάς, του μπαμπά, της νονάς, του γκόμενου, αγόρασαν smart phone. Ε αυτά έβαλαν φωτιά στο Κορδελιό. Δεν υπάρχει πια συνοχή σε καμιά παρέα. Δεν υπάρχει διάλογος πουθενά. Όπου βρεθούν κι όπου σταθούν, κινούν τις κυλιόμενες μπάρες του τηλεφώνου και χαζεύουν γενικώς. Από φωτογραφίες ή στο βρόντο ότι νάναι. Τα παραλές μου γκρίνιαζε η γυναίκα μου, ώσπου ένα βράδυ σε κάποιο ταβερνάκι στη διπλανή παρέα μέτρησα δεκατρία κορίτσια και τέσσερα αγόρια, φοιτητές απ’ ότι άκουσα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Πλην ενός οι υπόλοιποι δεκαέξι κάποια στιγμή, έδειχνε ο ένας στον άλλον φωτογραφίες. Καμιά συζήτηση κανένας χαβαλές. Πρωταγωνιστές οι φωτογραφίες με τα κορμιά των κοριτσιών γιατί συνέχεια ακούγονταν επιφωνήματα του τύπου ‘’Μπράβο κορμάρα’’ ‘’Πω πω σκέτη κα…λα είσαι εδώ’’ Άλλο περιστατικό. Βρίσκομαι επίσκεψη οικογενειακού τύπου σε κάποια γιορτή. Στην παρέα μας κάθονται τρία αστεράκια. Δυο κορίτσια κι ένα αγόρι. Έπρεπε να είναι εκεί γιατί γιόρταζε η αδελφούλα τους. Ε δεν σήκωσαν μάτι από το ρημάδι τους. Η μια κοπελιά μάλλον δεν χάζευε φωτογραφίες. Πάνω από μια ώρα πληκτρολογούσε. Τώρα τι έγραφε και που έστελνε τα γραφόμενά της, δεν γνωρίζω. Δοκίμασα να την πειράξω ρωτώντας την τι γράφει τόσην ώρα, δεν μου απάντησε. Μειδίασε κάπως και συνέχισε απτόητη. Θέλετε κι άλλο παράδειγμα; Ήταν Παρασκευή όταν ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε το δημοψήφισμα. Εγώ έλειπα στην επαρχία και με φιλοξενούσε συγγενικό μου πρόσωπο νεαρής ηλικίας. Στο κινητό μου ήρθε μήνυμα που μου ανακοίνωνε το γεγονός. Ζήτησα να βάλουν την τηλεόραση να μάθουμε τα καθέκαστα αλλά εισέπραξα την απάντηση. ‘’Εμείς εδώ δεν βλέπουμε πολιτικά θέματα’’ Τα σχόλια δικά σας. Το ίδιο βράδυ, (ας μη μαρτυρήσω σε ποια πόλη βρισκόμουν) η δική μου διάθεση πάγωσε. Όχι όμως και των κατοίκων της πόλης αυτής. Το βράδυ δεν πήγα στη συναυλία του Κότσιρα. Πήγα όμως εκεί για να πουλήσω τα εισιτήρια μου. Κοσμοσυρροή. Μα θα μου πεις δεν συνάντησες μεγάλους στην ηλικία. Ναι, ένα τριάντα τοις εκατό. Ο χώρος όμως γενικά έσφυζε από νεολαία.

Αχ βρε Λαζόπουλε. Μάτια πασχίζεις να βαφτίσεις το πεκινουά σκυλάκι, σε λυκόσκυλο. Μάταια μας ξεσηκώνεις με τις αναφορές σου, η νεολαία μας και η νεολαία μας, θα μας κάνει αυτό, θα μας φέρει εκείνο, κάποια μέρα θα μας εκδικηθεί. Λίγο ή πολύ Λάκη μου πασχίζεις να μας εμφυσήσεις το μήνυμα «Παιδιά σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους» Καλά όμως το συμπλήρωσε ένας άλλος συνάδελφος σου « με Ρολεξ στα χέρια με αντύντας στους ώμους» Μην το παιδεύεις, δεν γίνεται. Ρίξτε μια ματιά στο περίφημο Facebook. Εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου (εδώ συμμετέχουν και οι μεγάλοι, για να μην τα ρίχνουμε όλα στους μικρούς, αυτοί όμως έχουν τα πρωτεία) μονολεκτικά αληλοσυνχαίρονται και αυτοθαυμάζονται με τις selfy φωτογραφίες τους, για να ακολουθήσουν χιλιάδες like και σχόλια του τύπου ‘’μπράβο’’ ‘’κορμάρα’’ ‘’κουκλάρα’’ κι εγώ σαν ρομαντικός που είμαι ακόμα απορώ. Καλά οι γυναίκες πια δεν διαθέτουν κανένα άλλο προσόν εκτός από την κορμάρα τους; Πριν από χρόνια ο κόσμος έδωσε αγώνες για την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών και τώρα που αυτή κατέστη δυνατή ένεκα της τεχνολογίας, εμεί τη σπαταλάμε σε ‘’like’’;

Οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις, ξέρετε αυτές που βιώνεις καθημερινά και μετουσιώνονται σιγά-σιγά σε τρόπο ζωής και που επηρεάζει τελικά στην διαμόρφωση του χαρακτήρα μας, σφύζουν από προϊόντα υποκουλτούρας και life style γιατί κακά τα ψέματα αυτό που αντανακλά ο καθένας προς τα έξω χαρακτηρίζει κατά πολύ τον πολιτισμό μας ο οποίος διαμορφώνεται τελικά από εμάς τους ίδιους με τις συμπεριφορές μας. Σήμερα τα μόνα πολιτιστικά δρώμενα είναι οι συναυλίες του καλοκαιριού γιατί κάθε άλλη μορφή τέχνης έχει εξαφανιστεί από την καθημερινότητα του Έλληνα. Η ποίηση η λογοτεχνία, το θέατρο τέχνης με τα μεγαθήρια τύπου Λαμπέτης, Χόρν, Μυράτ κλπ δεν ευδοκιμούν πια. Υπάρχουν βέβαια για να μην τα εκμηδενίζουμε όλα, οάσεις από παιδιά που αντιστέκονται, αλλά Χατζηδάκης και Θεοδωράκης, δεν θα ξαναγεννηθούν. Βάρναλης Ρίτσος, Ελύτης αποτελούν πλέον ξεχασμένα ιστορικά πρόσωπα. «Ας βολευτούμαι. Ας βολευτούμαι και ας πα’ να κοιμηθούμε» λέει στο στίχο του ο Χατζής στο «περιστρεφόμαστε» Με Κιάμο, Βέρτη & Παντελίδη, δεν νομίζω πως μπορούμε να περάσουμε απέναντι. Με καψουροαναστεναγμούς και ολονύκτιες αποδράσεις κάνοντας clubbing δεν διαμορφώνεις συνειδήσεις λαών. Η χαύνωση υποδουλώνει τις προσωπικότητες και ο εχθρός καραδοκεί για να σε κατασπαράξει τελικά προσφέροντας σου πλαστικά όνειρα. Όσο για τη σωτηρία της ψυχής; Αυτό είναι πολύ μεγάλο πράγμα κι επι του παρόντος ποιος έχει την όρεξη ν’ ασχοληθεί μαζί της γιατί κακά τα ψέματα φιλαράκια μου «Ότι αξίζει, πονά κι είναι δύσκολο» Τ΄άκουσες ανθρωπάκο;

Μαντζούρης Κων/νος

Αύγουστος 2015